თუ სიკვდილი გვიწერია – სამივე მოვკვდებით – ამბობს ბავშვების დედა, ია. „დედა ბორბლებზე დადის და ძალიან სტკივა, მაგრამ მე მას წამლებს ვაძლევ!“ - პატარა, ლამაზი ქეთი ზღურბლიდანვე ისეთი სიამაყითა და ბავშვური გულუბრყვილობით შემოგვძახის, რომლისგანაც უფროსებს მაშინვე ცრემლი ადგებათ თვალებზე. ის „მზიანი ბავშვია“ - როგორც ახლა დაუნის სინდრომის მქონე ბავშვებს ეძახიან... „დედა, დე, სტუმრები გვყავს!“ - ეს მშვენიერი გოგონა, რომელიც მართლაც მზეს ჰგავს, მხიარული ყიჟინით შერბის ოთახში და დამხმარე ეტლში მჯდომ ქალს მუხლებზე ახტება...

„სკოლაში ვერ დავდივარ. დედას ეშინია, რომ სადმე ცუდად გავხდები, დავვარდები და ვერავინ დამეხმარება... ამიტომ სახლში ვსწავლობ. არადა, ბავშვებთან ერთად ქუჩაში თამაში და სირბილი ისე მინდა...“ - სევდიანი თვალებით გვეუბნება 8 წლის ბარბარე. – „აი, შემომხედე! კარგად შემომხედე! განა ავადმყოფს ვგავარ? ისეთივე ვარ, როგორიც ყველა, მაგრამ ჩემთვის არ შეიძლება...“

როცა 5 წლის ნატო თვალებს ატრიალებს და თავს უკან ისე აგდებს, თითქოს სადაცაა ხერხემალში გადატყდება, შიში გიპყრობს; ხოლო როცა ტკივილისგან ყვირის - ძარღვებში სისხლი გეყინება. დედისთვის ამის ყურება ორმაგად რთულია. ზოგჯერ ქალი ოცნებობს, რომ თავისი გოგონას ყველა ტკივილი მასზე გადავიდეს; მაგრამ შეძლებს თუ არა ამ ყველაფრის ატანას - არ იცის...

„დეიდა, გეხვეწები, გაზრდაში დამეხმარე, რა! დედის გადარჩენა უნდა მოვასწრო!“ - ყურში ჩუმად მეჩურჩულება ექვსი წლის, დიდთვალება, სევდიანი თოჯინა ნუცა, როცა მასთან დედაზე ვიწყებ საუბარს. ის მხოლოდ ექვსი წლისაა, მაგრამ უკვე იცის, რა არის სიკვდილი და ამქვეყნად ყველაზე საყვარელი ადამიანის - დედის არაადამიანური ტკივილი!

„დე, მიშველე! ვკვდები, დე!“ - ოდნავ გასაგონი ხმით კბილებში სცრის ეკა. მას უკვე ყვირილს თავიც კი აღარ აქვს... – „უკვე მოვკვდი, დე? ჯოჯოხეთში ვარ? ღმერთო, ასე ძალიან რატომ მტკივა?“ - საბრალო გოგონა ტუჩს დასისხლიანებამდე იკვნეტს და დედას ხელს უფრო და უფრო მაგრად უჭერს, ცრემლები კი ღაპაღუპით სდის თვალებიდან.

„მე მხოლოდ ცალი თვალით ვხედავ, ჩემი მშობლები და დები კი საერთოდ ვერ ხედავენ. ჩემი ძმაც ხედავს“, - გვეუბნება 11 წლის სალომე. – „მე მათ ვუყვები, როგორი ამინდია, როგორ ყვავილობენ ხეები; ვუყვები, რომ მარიამი ძალიან ლამაზად ხატავს, რომ გიორგის ძალიან კეთილი და ლამაზი თვალები აქვს, ქეთი კი პრინცესასავით იღიმის... დედა ამბობს, რომ ხუთნი ერთი თვალით ვიყურებით.“ დედა - მაია და მამა - ზურა უსინათლოები არიან და ვერაფერს ხედავენ. მათ არასდროს უნახავთ, როგორ იზრდებოდნენ და იცვლებოდნენ მათი შვილები; ვერც კი წარმოუდგენიათ, რამდენად ლამაზები არიან ისინი; მათ მხოლოდ შეხებით იცნობენ და გრძნობენ მათ სიყვარულს. ჩვენ, თვალხილულები, ვერასოდეს მივხვდებით, ეს რა გრძნობაა. ჩვენ შეგვიძლია ვიგრძნოთ სხვისი ტკივილი, რადგან ოდესღაც რაღაც ყველას გვტკიოდა; შეგვიძლია თანავუგრძნოთ ადამიანს, რომელმაც ახლობელი დაკარგა, რადგან ისინი ჩვენც დაგვიკარგავს, მაგრამ თვალხილული ადამიანი უსინათლოს როგორ გაუგებს? ეს ალბათ შეუძლებელია.

ჯამბული: „როცა თითებს ვხრი, ხელებიდან სულ სისხლი მდის და მტკივა, ძალიან მტკივა... მაგრამ ყველაზე საშინელი სისხლი კი არა, ის არის, რომ შეტევების დროს სული მეხუთება. მეც ძალიან მეშინია და დედასაც ვაშინებ! ამას კი მუდმივი, საშინელი მუნიც ემატება!“ „ამის გამო ისე იტანჯება!“ – საუბარში ერთვება გულჩვილი დედა. – „ბავშვმა ასეთი ტანჯვა რით დაიმსახურა? ჩვენს ოჯახში ასე ვინ შესცოდა? ღმერთო, შენ გვიშველე! ნეტავ მის მაგივრად მე ვიტანჯებოდე...“ „ჭრილობები დიდხანს არ ხორცდება. xaზოგჯერ ის მალამო არ გვაქვს, რომელიც მშველის; ზოგჯერ გვაქვს... საღამოობით და ღამე ხელები ძალიან მექავება და არ მაძინებს... ზოგჯერ ტკივილისგან სუნთქვაც კი მიჭირს. ექიმები ამბობენ, რომ სისხლში სოკო მაქვს; იქ როგორ აღმოჩნდა, არც კი ვიცი...“

„წამის მეასედში ისიც კი გავიფიქრე, რომ ჩემი ბიჭი სამუდამოდ დავკარგე!“ - ამბობს რუსუდანი და შვილს გულში იკრავს. - საღამოს, ძილის წინ, საშინელი გრუხუნის ხმა მომესმა; ვიფიქრე, ბავშვები ეზოში ერთობოდნენ. აღმოჩნდა, რომ საბა სკამიდან გადმოვარდა“. დედა ამ წუთებს ცრემლების გარეშე ვერ იხსენებს, რადგან იმ დღეს, ის სიკვდილს უყურებდა თვალებში და თავის შვილს არ უთმობდა!

„მე და ჩემი და ძმას ისე ველოდებოდით, მას სახელიც კი მოვუფიქრეთ; მასზე ზრუნვა და მასთან თამაში გვინდოდა... გვეგონა, რომ ის ჩვენი დამცველი იქნებოდა... მაგრამ ის ისეთი უმწეოა, ისეთი სნეული... დამოუკიდებლად ვერაფერს აკეთებს“, - გვეუბნება 11 წლის ანა. ის და მისი უფროსი და - 13 წლის მარი - 5 წლის ლუკასთვის მხოლოდ დები კი არა, დედებიც გახდნენ! ზოგჯერ, ისინი თავიანთ ძმას დედაზე უკეთესადაც კი უვლიან! ბიჭი დამოუკიდებლად ვერაფერს აკეთებს, მას წყლის თხოვნაც კი არ შეუძლია.