სიმსუქნე 21-ე საუკუნის ეპიდემიაა

სიმსუქნე არის ჭარბი ცხიმის დაგროვება კანქვეშა შრესა და შინაგან ორგანოებში. დიაგნოზი ისმება მაშინ, როდესაც პაციენტის სხეულის წონა აღემატება ნორმას 20%-ზე მეტით. სიმსუქნე ცხოვრების არასწორი წესით გამოწვეული დაავადებაა და თანამედროვე მსოფლიოში ეპიდემიად იქცა, რადგან მეტად თუ ნაკლებად, აწუხებს მსოფლიოს მოსახლეობის მესამედს.

სიმსუქნის მიზეზებისიმსუქნის შემთხვევების 90% ცხოვრების წესით, კვების რეჟიმის დარღვევით და ფიზიკური აქტივობის ნაკლებობით არის გამოწვეული.

• ხანგრძლივი ინტერვალებითა და დიდი ულუფებით საკვების მიღება
• ჭარბი საკვების მიღება საღამოს
• საკვების მიღება ძილის წინ
• საკვები ბოჭკოების ნაკლებობის ფონზე, დიდი რაოდენობით ნახშირწყლებისა და ცხიმების (განსაკუთრებით საკონდიტრო ნაწარმისა და ცხოველური ცხიმების) მიღება
• დახარჯულ კალორიებთან თანაფარდობაში, ჭარბი კალორიების მიღება
• ცხიმის წვაში მონაწილეობისთვის კუნთოვანი ქსოვილის ფიზიკური სტიმულაციის ნაკლებობა

გარდა ამისა, შესაძლოა, ოჯახური მიდრეკილებითა და ფსიქოგენური ჭარბი კვებით იყოს გამოწვეული.

სიმსუქნის განვითარების შემთხვევების 10% გამოწვეულია ორგანოებისა და სისტემების ფუნქციონირების დარღვევით:

• ენდოკრინული დაავადებები (ჰიპოთალამურ-ჰიპოფიზური სისტემის დარღვევები, ფარისებრი ჯირკვალი, პანკრეასის, თირკმელზედა ჯირკვლების ენდოკრინული დისფუნქცია)
• ჰორმონალური პრეპარატების გავლენა (კოკ, სტეროიდები, ინსულინი)
• ლიპოლიზის (ცხიმების დამშლელი) ფერმენტების გენეტიკურად
• განსაზღვრული დეფიციტი
• თავის ტვინის სიმსივნეები

სიმსუქნის კლასიფიკაცია

სიმსუქნის ხარისხი განისაზღვრება სხეულის მასის ინდექსით (კეტლეს ფორმულა: წონა კილოგრამებში გაყოფილი სიმაღლის კვადრატზე მეტრებში):

• სმი 25-ზე მეტი – ჭარბი წონა
• 30-ზე მეტი – I ხარისხი
• 35-ზე მეტი – II ხარისხი
• 40-ზე მეტი – III ხარისხი
• სხეულის წონა 2-ჯერ აღემატება ნორმას – IV ხარისხი

სიმსუქნის ტიპები დაგროვილი ცხიმის ლოკალიზაციის მიხედვით:

• გინოიდურიი (ქალური, „ქვედა“) – პირველ რიგში სუქდება დუნდულოები და ბარძაყები
• ანდროიდული (მამაკაცური, ზედა) – ცხიმი ილექება მუცელზე (ომენტუმში), გვერდებზე
• შერეული – სხეული თანაბრად იმატებს წონაში, კიდურების, კისრის და ზურგის ჩათვლით

სიმსუქნის სიმპტომები

• სხეულის ნაწილების ზრდა, მათი თანაფარდობის ცვლილება
• ესთეტიკური დეფექტები: ორმაგი ნიკაპი, ფსევდოგინეკომასტია, „წინსაფარი“ მუცელზე.
• სტრიები (ნაწიბურები)
• თიაქრები

სიმსუქნის პროგრესირებასთან ერთად მატულობს:

• ქოშინი, ტაქიკარდია (დიაფრაგმის გუმბათის მაღალი პოზიციის გამო)
• გულძმარვა, ეზოფაგიალური რეფლუქსი
• ხვრინვა, ძილის აპნოე (რბილი სასის გაფართოების გამო)
• კუნთოვანი მასის შემცირება (ცხიმოვანი ქსოვილის ზრდის გამო)
• სახსრების ტკივილი (გაზრდილი დატვირთვის გამო)
• წნევის ეპიზოდური მატება
• მენსტრუალური ციკლის, პოტენციის დარღვევა

დროთა განმავლობაში, ფუნქციური დარღვევები ორგანოთა და სისტემურ დაავადებებში გადაიზრდება.

სიმსუქნის გართულებები

• სუნთქვის და გულის უკმარისობა
• გულის იშემიური დაავადება
• ჰიპერტონია
• ღვიძლის ცხიმოვანი დისტროფია, რომელმაც საბოლოოდ შეიძლება ნაღვლის ბუშტში კენჭების გაჩენა და ციროზი გამოიწვიოს
• კუჭქვეშა ჯირკვლის (შედეგად – პანკრეატიტი, დიაბეტი)
• საყლაპავის ეროზია, გასტრიტი, კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლული,
• ართრიტი და ართროზი

დადგინდა კავშირი სიმსუქნესა და ზოგიერთ ონკოლოგიურ დაავადებას შორის როგორიცაა მსხვილი ნაწლავის, პანკრეასის, პროსტატის, საკვერცხის და სარძევე ჯირკვლის კიბო.

სიმსუქნის დიაგნოზი

ჭარბი წონის მქონე ადამიანები მიმართავენ ენდოკრინოლოგს ან დიეტოლოგს. ექიმი:

• ითვლის სმი-ს (კეტლის ფორმულის მიხედვით) და იდეალურ წონას (ბროკას, დევაინის ან რობინსონის ფორმულის მიხედვით)
• აფასებს დაგროვილი ცხიმის განლაგებას წელისა და ბარძაყის მოცულობის თანაფარდობის მიხედვით: ჩვეულებრივ 0,8-მდე ქალებში, ერთამდე მამაკაცებში
• აგროვებს პაციენტის ცხოვრების ანამნეზს: სხეულის ჭარბი წონის არსებობა ახლო ნათესავებში, პროფესიული მახასიათებლები, ცხოვრების წესი და კვება.
• აგროვებს დაავადების ანამნეზს: რამდენი ხანია, რაც სიმსუქნე გამოვლინდა, მაქსიმალური და მინიმალური წონა 20 წლის ასაკიდან, რა ზომები იქნა მიღებული დამოუკიდებლად
• საჭიროების შემთხვევაში, ლაბორატორიულ ტესტებს ნიშნავს ჰორმონალური ან ფერმენტული დარღვევების გამოსავლენად.
• აფასებს გართულებების სიმძიმეს

სიმსუქნის მკურნალობა

მკურნალობის სქემა დამოკიდებულია დაავადების მიზეზზე:

• ალიმენტურ სიმსუქნეს მკურნალობს დიეტოლოგი: ის ადგენს დიეტას, სამკურნალო ფიზკულტურის სპეციალისტთან ერთად, პრობლემური ადგილების გათვალისწინებით, ფიზიკური დატვირთვის ოპტიმალურ დონეს არჩევს, ნიშნავს პრეპარტებს, რომლებიც გავლენას ახდენს მეტაბოლიზმზე, მადაზე, ცხიმის შეწოვაზე და ა.შ.
• ფსიქოგენური სიმსუქნის მკურნალობაში ჩართული არიან ფსიქოლოგები და ფსიქოთერაპევტები, ვინც ატარებენ სპეციალურ ტრენინგებს და ნიშნავენ ანტიდეპრესანტებს.
• სიმპტომური სიმსუქნის კორექტირება მხოლოდ დიეტით ან ვარჯიშით არის შესაძლებელი. მკურნალობის ერთადერთი მეთოდი ძირითადი დაავადების წინააღმდეგ ბრძოლაა.
• III-IV ხარისხის სიმსუქნის დროს, ბარიატრიული ქირურგია გამოიყენება (რეზექცია ან კუჭის ბანდაჟი).

სიმსუქნის პროგნოზი და პრევენცია

პროგნოზი დამოკიდებულია სისტემური და ორგანოთა დაავადებების სახით გართულებების არსებობაზე. საერთო ჯამში, სხეულის წონის ყოველი 10%-ით დაკლება, დიაბეტის და შესაბამისად, სიმსუქნესთან დაკავშირებული ონკოპათოლოგიების განვითარების რისკს 30-40%-ით ამცირებს. წონის დაკლება ხელს უწყობს გულ-სისხლძარღვთა სისტემაზე დატვირთვის შემცირებას, სახსრების განმუხტვას და ხელს უშლის გულის პრობლემების, ჰიპერტონიის, სახსრების დეგენერაციული და ანთებითი დაავადებების განვითარებას.

სიმსუქნის პრევენციისთვის, საკმარისია საკვები კალორიების მოხმარება დახარჯულ ენერგიას შეუფარდოთ, დაიცვათ დღის რეჟიმი და ინტენსიური ფიზიკური დატვირთვა უზრუნველყოთ, კვირაში 2 საათის განმავლობაში მაინც.